Museum in transitie

Kamer van de Gedachtenmechanica: Verborgen Gesamtkunstwerk

Het Drukkunstmuseum in de Jodenstraat in Maastricht staat aan de vooravond van een evolutie. Een ontwikkeling van een traditioneel museum dat het ambacht en de kunst van drukwerk centraal stelt, naar een verrassend en bij momenten overweldigend museum, dat de bezoeker meeneemt in de kunst en belevingswereld van kunstenaar René Glaser.

Waar de bezoeker nu het Drukkunstmuseum betreedt, stapt hij straks de wereld van René Glaser binnen; een beeldend en grafisch kunstenaar die gedurende zijn hele oeuvre speelt met de ontastbare materie van verbeelding, inspiratie en gedachten. Kunst die put uit de artistieke bron van de ‘innerlijke stilte van staarvelden’, zoals Glaser het verwoordt. Dit universum komt tot leven, binnen de muren van wat nu nog het Drukkunstmuseum heet, maar straks de wereld van René Glaser zal worden.  Met als hoogtepunt De Kamer van de Gedachtenmechanica, in de historische slotkapel.

René Glaser begon zijn kunstenaarschap in 1970. Hij schreef twee manifesten: ‘School Der Verveling’ en ‘Verzameling losse gedachtewerkingen’. Deze twee geschriften vormen het fundament onder zijn artistieke filosofie. Die laat zich vertalen als een ode aan verstilling, fantasie en de natuur. Aan het ongrijpbare, dat vaak wordt toegeschreven aan hogere machten. En dat zo vaak zorgt voor onverklaarbare, maar talrijke vormen van inspiratie. Het is een voortdurende fascinatie, die de kunstenaar brengt bij de vraag naar de oorsprong van inspiratie. Is het een concept dat we onbewust samenstellen uit invloeden uit onze maatschappij, onze achtergrond of ons geloof? Of is het daadwerkelijk iets magisch dat zomaar tot ons komt? Iets dat zich voordoet uit het ogenschijnlijke niets?

Het is die zoektocht, deze vertaling van Glasers geesteswereld, die tot leven komt in zijn Kamer van de Gedachtenmechanica. De bewuste Kamer is een prachtige, negentiende eeuwse slotkapel - gebouwd door de Duitse architect Karl Weber - die door Glaser is veranderd in een verbeelding van zijn innerlijk. Waar begrippen als Tijd, de Filosofie en de Gedachtegang tot leven komen. Waar, door middel van panelen en glasschilderingen, fenomenen als de Trappencyclus, het Mysterie, de Zintuiglijke Versnellingsbak en Melodie der Bogen visueel worden gemaakt. En waar alle elementen samen zorgen voor een bijzondere transformatorische ervaring voor de bezoeker: ‘Kijk ik naar een verzameling kunstwerken of bevind ik mij juist in een kunstwerk? Ben ik toeschouwer of deelnemer?’

Een ervaring die nog eens wordt versterkt door de beleving van het gebouw. Wie door de entree van het huidige Drukkunstmuseum stapt, komt nu nog terecht in een historische drukkerij. Deze bestaat ogenschijnlijk uit een verzameling machines, voorwerpen, artefacten en parfermalia. De omvangrijke collectie speelt een belangrijke rol in het leven en werk van de kunstenaar. Dit is de plek - de werkplaats - waar inspiratie tot ideeën leidde en waar deze uiteindelijk hun weg vinden richting zijn kunst.   

Transitie

In de transitie van het Drukkunstmuseum naar de Kamer van de Gedachtenmechanica, die straks zal plaatsvinden, is de historische drukkerij niet langer gewijd aan die drukkunst. De drukkerij wordt een onderdeel van het hernieuwde museum dat laat zien en beleven hoe verbeelding uitmondt in tastbaar werk. De drukkunst als ambacht staat niet centraal, maar staat in dienst van de inspiratie en verbeelding van de kunstenaar.

Deze nieuwe benadering van de ruimten zorgt voor de logische opmaat naar de daadwerkelijke Kamer van de Gedachtenmechanica. De overige ruimtes, zoals de binnenplaats, de huidige expositieruimte en de gewelven, zullen allemaal in dienst komen te staan van deze gedachtenwereld. Voor de bezoeker ontstaat een beleving die zowel conceptueel als artistiek volledig als een geheel zal aanvoelen.

De Kamer van de Gedachtenmechanica is een Gesamtkunstwerk in de pure zin van het woord: Kunst, concept en inrichting vloeien in elkaar over en vertellen gezamenlijk het verhaal. Deze totaalbenadering maakt het fenomeen Gedachtenmechanica zichtbaar en voelbaar. Kunst houdt echter niet op aan de lijst; het loopt als het ware onzichtbaar door de muren. Hierdoor voelt een bezoek straks als een meeslepende, onderdompelende ervaring. De bezoeker wordt verrast door een verborgen wereld, die nu nog verstopt ligt achter een gevel in de historische binnenstad.

De verwezenlijking van de Kamer van de Gedachtenmechanica is de onmisbare schakel in de transitie van het huidige Drukkunstmuseum. Een transitie die het tot een kunstmuseum zal maken en bovendien de potentie heeft om het museum te ontwikkelen tot een aanwinst in de culturele stad Maastricht.